Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, ngay từ đầu triều Lý (1010 – 1225) ở Lạng Sơn đã có những dòng họ làm quan giữ trọng trách, có nhiều công trạng đối với triều đình phong kiến Việt Nam trong việc gìn giữ, bảo vệ vùng biên cương của Tổ quốc. Một trong những dòng họ ấy có họ Vi ở Bản Chu, xã Khuất Xá, huyện Lộc Bình. Dòng họ Vi có gốc ở Nghệ An. Sau khi có công đánh đuổi giặc Minh xâm lược, họ được triều đình ban đất đai và giao cho trọng trách trấn giữ biên cương ở Lạng Sơn. Tại đây, họ kết hôn với người dân tộc Tày và sinh ra thế hệ con cháu họ Vi ở Lạng Sơn. Tổng đốc Vi Văn Định (1878 – 1975) là đời thứ 13 kể từ khi cụ tổ lên thôn Bản Chu lập thái ấp. Ông là người chủ cuối cùng của Khu biệt phủ họ Vi. Khu biệt phủ rộng khoảng 6.000 m2, nằm trên triền đồi rộng, thoáng mát, xung quanh là hệ thống ao hồ cùng với thiết kế cổng thành (chỉ có một đường vào và một đường ra).

Công chức Văn hóa – Xã hội xã Khuất Xá giới thiệu di tích giếng cổ Bó Lìn cho người dân

Vào những năm 50 của thế kỷ 20, khu di tích bị chiến tranh tàn phá, rơi vào cảnh hoang tàn, chỉ còn lại 3 hệ thống cổng, 2 ao, 1 hồ, giếng nước Bó Lìn, 1 chòi gác, một số bức tường của khu nhà còn sót lại. Năm 2019, di tích khu lưu niệm dòng họ Vi đã được UBND tỉnh xếp hạng cấp tỉnh.

Bà Vũ Thị Bé, thôn Bản Chu B, xã Khuất Xá cho biết: Tôi và người dân nơi đây rất tự hào khi quê hương mình có di tích lịch sử nổi tiếng như vậy. Riêng giếng cổ Bó Lìn thì rất thân thuộc với chúng tôi, tất cả người dân ở đây đều lấy nước ở giếng về dùng. Tôi và bà con trong thôn thường xuyên đến phát cỏ, vệ sinh khu vực giếng, đảm bảo nơi đây luôn sạch sẽ.

Thời gian qua, UBND xã Khuất Xá đã nỗ lực bằng nhiều giải pháp tích cực góp phần bảo tồn, phát huy khu di tích lưu niệm này. Cụ thể, năm 2015, UBND xã vận động Nhân dân đóng góp tôn tạo, sửa chữa lại đình với tổng kinh phí hơn 200 triệu; năm 2019, xây dựng mới lại chùa Bản Chu từ nguồn xã hội hóa với tổng kinh phí 1 tỷ đồng. Bên cạnh đó, năm 2019, UBND xã đã phối hợp với dòng họ Vi cùng các cơ quan có liên quan khảo sát, nghiên cứu và lập hồ sơ trình cấp trên xếp hạng di tích cấp tỉnh đối với khu lưu niệm dòng họ Vi. Đồng thời, UBND xã đã thành lập Ban Quản lý di tích gồm 12 thành viên, trong đó, đồng chí Phó Chủ tịch UBND xã làm trưởng ban; tuyên truyền giá trị của khu di tích đăng trên trang thông tin điện tử của xã, trên hệ thống loa truyền thanh của xã; chỉ đạo tới các thôn tăng cường tuyên truyền về ý nghĩa, giá trị di tích, từ đó nâng cao ý thức bảo vệ, phát huy giá trị di sản này; thường xuyên tuyên truyền cho bà con Nhân dân không xâm lấn di tích, thường xuyên vệ sinh, giữ gìn khu di tích tạo cảnh quan xanh, sạch, đẹp.

Ông Dương Văn Hiếu, Phó Chủ tịch UBND xã Khuất Xá cho biết: Thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu, tăng cường chỉ đạo công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích lưu niệm dòng họ. Bên cạnh đó, tăng cường vận động kêu gọi các doanh nghiệp, nhà hảo tâm, Nhân dân tiếp tục tôn tạo một số điểm di tích được khang trang hơn.

Song song với công tác bảo tồn, nhằm phát huy giá trị di tích, năm 2020, UBND huyện Lộc Bình đã phê duyệt Đề án phát triển Du lịch huyện, giai đoạn từ năm 2020 – 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Trong đó, UBND huyện ưu tiên và kêu gọi đầu tư phát triển để hình thành tuyến du lịch thị trấn Lộc Bình – Khuất Xá – cửa khẩu phụ Bản Chắt, theo đường tỉnh 237 để phục vụ khách tham quan, tìm hiểu các di tích lịch sử, văn hóa. Đồng thời, gắn việc bảo vệ, phát huy Khu di tích kết hợp với du lịch văn hóa, lễ hội tín ngưỡng cũng như bản sắc văn hóa dân tộc ở địa phương.

Bà Phạm Minh Huệ, Trưởng Phòng Văn hóa – Thông tin huyện Lộc Bình cho biết: Di tích dòng họ Vi là một trong những di tích có ý nghĩa trên địa bàn huyện. Hằng năm, khu di tích thu hút hàng nghìn khách tham quan, đặc biệt là dịp lễ hội chùa Bản Chu. Thời gian tới, chúng tôi sẽ tham mưu cho UBND huyện kết nối khu di tích này với các điểm du lịch lân cận tạo thành tuyến thăm quan thị trấn Lộc Bình – Khuất Xá – cửa khẩu phụ Bản Chắt.

Khu di tích lưu niệm dòng họ Vi là di tích lịch sử tiêu biểu, phần nào giúp thế hệ hậu sinh có những hình dung rõ nét về cuộc sống và đóng góp của các dòng họ thổ ty tại Lạng Sơn. Công trình vừa là nhà ở, vừa là thành trì, vừa có giá trị truyền thống, vừa có kiến trúc văn hóa cổ độc đáo. Do vậy, việc bảo vệ, sử dụng và phát huy giá trị của di tích Khu di tích lưu niệm dòng họ Vi là việc làm cần thiết, góp phần giới thiệu quảng bá tới du khách những giá trị truyền thống, văn hóa, lịch sử của dòng họ Vi, xã Khuất Xá nói riêng, huyện Lộc Bình nói chung, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.

ĐỨC TÂM/baolangson.vn

https://baolangson.vn/van-hoa/528066-loc-binh-bao-ton-phat-huy-khu-di-tich-luu-niem-dong-ho-vi.html